Van lichtgrijze tot gitzwarte wolk

Prenatale depressie

De symptomen van depressie zijn dezelfde tijdens de zwangerschap en na de bevalling als op enig ander moment in het leven. In de perinatale periode kan een depressie over het hoofd gezien worden, omdat sommige klachten – zoals slecht slapen, geen zin hebben om te eten of zich uitgeput voelen – verkeerdelijk worden toegeschreven aan de zwangerschap of het mama worden.

Babyblues

Wist je dat 50 tot 70 procent van de moeders zich de eerste tien dagen na de bevalling neerslachtig, prikkelbaar, onzeker of emotioneel voelt? Meestal treden die gevoelens voor het eerst op dag drie na de bevalling op en pieken ze op dag vijf. Je kunt dan plots beginnen huilen, je voelt angst of spanning, weet met je emoties geen blijf en kunt de slaap niet vatten. Die babyblues worden veroorzaakt door de hormonale veranderingen in je lichaam.

Gelukkig zijn deze emoties maar tijdelijk en voel je je na maximum twee weken meestal weer beter. Veel kun je er niet aan doen. Je kunt het maar best ondergaan en onthouden dat het meestal vanzelf weer over gaat. Praat erover met je partner, je ouders of goede vrienden. Hun steun en begrip kan al veel betekenen.

Post-partumdepressie

Je bent net mama geworden, maar je kunt niet genieten van je baby. Je ziet andere mensen stralen als ze jouw kindje zien of vasthouden, maar zelf voel je je leeg, verdrietig en bang. En dat doet zo’n pijn. ‘Wat is er mis met mij?’ spookt voortdurend door je hoofd.

Zijn dit nu gewoon langer aanhoudende of wat meer intense babyblues? Of heb je toch te maken met een post-partumdepressie? Een depressie heeft een paar uitgesproken kenmerken. Zo moet je zeker al twee weken of langer een depressieve stemming hebben of opvallend minder interesse hebben in dingen of activiteiten die je anders wel leuk vindt. Verder heb je een totaal gebrek aan energie om iets te ondernemen.

Daarnaast moet je zeker nog vier van de volgende symptomen hebben:

je gewicht zien toe- of afnemen zonder duidelijke oorzaak;
je schuldig of waardeloos voelen als mama;
voortdurend negatieve gedachten hebben (denken dat je alles fout doet, dat je niet voor je baby kunt zorgen, …);
je niet kunnen concentreren en geen beslissingen kunnen nemen;
geheugenproblemen hebben (ineens niet meer weten hoe je microgolfoven werkt);
je hyper of rusteloos voelen of net veel trager bewegen dan normaal;
niet kunnen slapen of veel meer slapen dan anders;
je heel angstig voelen of paniekaanvallen krijgen;
je heel vermoeid en futloos voelen;
denken aan de dood of zelfmoordgedachten hebben;
de gedachte hebben om jezelf of je baby pijn te doen;
het gevoel hebben dat je partner en je kindje beter af zijn zonder jou, dat je beter dood zou zijn.

Een post-partumdepressie is heel zwaar om te dragen. Uren lijken dagen te duren en je lijkt jezelf volledig kwijt te zijn. Je voelt je slecht en krijgt daar schuldgevoelens om want je hoort net te genieten in deze periode. Waarom zit jij niet op een ‘roze wolk’, net zoals al die andere mama’s? Hierdoor voel je je nóg slechter en raak je in een vicieuze cirkel. Hoe kun je hier nu ooit uit geraken? Het lijkt wel een onmogelijke opdracht …

Het is belangrijk dat je weet dat dit niet alleen jou overkomt. Eén op de vijf mama’s heeft psychische problemen tijdens de zwangerschap of in het eerste jaar na de geboorte. Waarschijnlijk dus ook vrouwen in je familie of vriendenkring. Alleen heerst er nog altijd een taboe rond dit thema.

Probeer jezelf in te prenten dat je hier zelf geen enkele schuld aan hebt. En dat alle vrouwen dit te boven komen en zich op termijn weer gelukkig en helemaal zichzelf gaan voelen. Schrijf dit op een blaadje en hang het op naast je bed of op de spiegel in de gang, zodat je hier regelmatig aan herinnerd wordt.

Onthoud ook dat je niet alleen staat in je genezingsproces. Naast je partner, familie en goede vrienden, kun je ook bij zorgverleners terecht.

Angst

Angst is een normale reactie op een stressvolle situatie. Iedereen heeft al wel eens het verhaal van de leeuw of de tijger gehoord. Meestal verdwijnt de angst als de stressvolle situatie voorbij is. Maar wat als je niet van die angstgevoelens verlost raakt? En ze jou van ’s morgens tot ’s avonds lam leggen?

Angst is een van de kenmerken van een (post-partum)depressie. Sommige mama’s ontwikkelen zelfs een angststoornis na de geboorte. Samen met je kindje wordt ook een enorm verantwoordelijkheidsgevoel geboren. Vanaf nu is het niet meer enkel jij en je eventuele partner, maar dat kleine wezentje dat jou voor alles nodig heeft. Misschien ben je iemand die houdt van structuur en graag de controle behoudt over elke situatie. Maar een baby is totaal onvoorspelbaar, elke dag is weer anders. En dat gebrek aan controle kan voor angst of paniek zorgen. ‘Ik kan niet voor mijn kindje zorgen!’ ‘Ik ga iets verkeerd doen!’ ‘Welke kleertjes moet ik haar nu aandoen vandaag?’ ‘Ik ben zo’n vreselijke moeder.’ Je hersenen draaien op volle toeren en je ziet gevaar of onoverkomelijke problemen in elke situatie. Je voelt je de hele tijd angstig en bent bang dat je die gevoelens nooit meer onder controle krijgt.

Het is belangrijk dat je hulp zoekt voor deze angstgevoelens. Als angst niet behandeld wordt, zal het je dagelijks functioneren blijven belemmeren. Maar ook hier is het belangrijk dat je weet dat je niet alleen bent. Dat het vele andere mama’s ook is overkomen. En dat je hier samen met je partner, familie en hulpverleners uitkomt.

Post-partumpsychose

Een post-partumpsychose of ‘kraambedpsychose’ is een zeldzame en ernstige aandoening die binnen één tot twee weken na de bevalling ontstaat. Bij sommige mama’s begint de psychose al tijdens de zwangerschap. Een post-partumpsychose kan heel plots beginnen.

Wat zijn de eerste symptomen?

• Slaapstoornissen: niet kunnen slapen of geen behoefte voelen om te slapen.

• Veel, snel en onsamenhangend praten.

• Achterdochtig zijn.

• Je onrustig, opgewonden, prikkelbaar of somber voelen.

Enkele dagen later kunnen bijkomende klachten optreden:

• verward zijn;

• je denkpatroon is zo chaotisch dat het niet meer te volgen is;

• hallucinaties hebben of stemmen horen;

• waanbeelden hebben rond je zwangerschap, bevalling of baby;

• je manisch of depressief voelen;

• een wisselend bewustzijn hebben;

• het gevoel hebben dat je het contact met jezelf of je omgeving kwijt bent;

• er aan denken om jezelf of je baby iets aan te doen.

Mama’s met een postpartum psychose beseffen meestal zelf niet dat er iets ernstigs aan de hand is en dat ze hulp nodig hebben. Voor de veiligheid van zowel de moeder als de baby, kan een gedwongen opname soms nodig zijn. Merk je als partner de bovenstaande symptomen op bij je vrouw, neem dan meteen contact op met je huisarts of ga naar de spoedgevallendienst.

Posttraumatisch stresssyndroom (PTSS)

Posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) is een angststoornis die kan ontstaan na het meemaken van een traumatische gebeurtenis. Dat kan een ernstig ongeval zijn of een natuurramp, maar ook een traumatische bevalling kan de aanleiding zijn voor het ontwikkelen van PTTS.

De meest voorkomende kenmerken van PTTS zijn de herbeleving van de gebeurtenis, het vermijden van situaties die je doen herinneren aan het trauma dat je hebt opgelopen en een verhoogde prikkelbaarheid.

Wat kan PTTS na een bevalling veroorzaken?

Een bevalling is een van de fysiek en mentaal meest intense ervaringen die je zult meemaken in je leven. Als er ook nog eens medische complicaties optreden tijdens de bevalling, is het niet verwonderlijk dat er nadien een PTTS kan ontstaan.

Maar er hoeft niet noodzakelijk een dramatische gebeurtenis te hebben plaatsgevonden om PTTS te veroorzaken. Sommige vrouwen ervaarden controleverlies tijdens de bevalling, voelden zich niet voldoende gesteund door hun partner, de gynaecoloog of vroedvrouwen of hadden achteraf het gevoel dat ze niet voldoende geïnformeerd werden over de medische procedures die werden uitgevoerd. Mama’s die tijdens hun zwangerschap veel angst voor de bevalling of depressieve gevoelens hadden, hebben ook achteraf soms nog veel tijd nodig om dit te verwerken.

We mogen hierbij ook de papa’s en meemoeders niet vergeten, ook zij kunnen getraumatiseerd raken door een bevalling.

Posttraumatische stresssyndroom is goed te behandelen, er bestaan verschillende methoden om hiervan te herstellen.

Post-partumdepressie bij de partner

Niet alleen moeders, ook partners kunnen na de geboorte van hun kind een post-partumdepressie krijgen. En dat is helemaal niets om beschaamd om te zijn. Want ook een vader of meemoeder krijgt ineens een nieuwe rol toebedeeld. Het grote verantwoordelijkheidsgevoel, een kindje dat heel je leven en planning vanaf nu gaat bepalen, de bezorgdheid die je als nieuwe ouder ervaart, zorgt er soms voor dat zij het ook even niet meer zien zitten.

Een papa of meemoeder die in het verleden al te maken heeft gehad met een depressie, is vatbaarder voor angsten of depressieve gevoelens na de geboorte.

Wist je trouwens dat ook de hormoonspiegel van mannen tijdens de zwangerschap en na de bevalling verandert? Hun testosteron gaat omlaag en het prolactine en oxytocine neemt toe. Er wordt nog onderzocht wat de mogelijke effecten hiervan kunnen zijn. Misschien kunnen papa’s hierdoor beter voor hun kind zorgen, maar het kan hen ook vatbaarder maken voor angsten, twijfels of depressie.

Het is heel belangrijk dat je praat over jouw gevoelens met je partner, familie of zorgverlener. Nogmaals, het is absoluut niets om je over te schamen, je bent echt niet de enige papa of meemoeder die dit meemaakt. Hoe sneller je je gevoelens kenbaar maakt, hoe sneller je geholpen kunt worden.